Onlangs werd ik gevraagd of ik mee wilde werken aan een interview met een aankomend studente, over loopbaankeuzes in het kader van Oriëntatietraject Noord. Het betrof een jongedame die na de afronding van haar middelbare school geen keuze kon maken, en daarom een tussenjaar had gepland. In dit jaar wil ze uitzoeken wat ze eigenlijk interessant genoeg vindt om te gaan studeren. En nog een paar maanden reizen als toetje. Gaandeweg het interview kreeg ik het idee, dat ze misschien al langer toch best wat ideeën had over wat ze wilde studeren, al voor de afronding van haar middelbare school. Het betrof een alfastudie waarvan veel mensen in je omgeving denken dat je er rechtstreeks mee in een uitkering belandt. En de meeste mensen schromen niet je dat bij iedere gelegenheid die zich voordoet kenbaar te maken, denk bijvoorbeeld aan verjaardagsfeestjes, het liefst met familie. Er valt net een stilte in het kringgesprek en je jolige oom vraagt of je bij de inschrijving voor de studie Filosofie ook meteen een foldertje van het UWV krijgt: jolijt alom natuurlijk. Dat soort scènes, de meeste alfa’s kennen ze wel.

Psychologie van de koude grond

Nu is dit een beetje psychologie van de koude grond: er zullen ongetwijfeld meer factoren hebben meegespeeld om te kiezen voor een tussenjaar in het geval van de slimme, aardige dame die ik sprak. Maar haar verhaal bracht me weer eens aan het denken over die keuzestress, die soms deels wordt veroorzaakt door je omgeving en door wat je leest over studies, loopbanen en de arbeidsmarkt. Ik denk dat in het algemeen veel mensen zich laten leiden door vergelijkbare opvattingen: als je geen verstandige studie gaat doen zoals bedrijfskunde, accountancy of rechten, dan kom je nooit aan een fatsoenlijke baan. De variatie is schier eindeloos: de twijfelende scholier moet zich vaak verantwoorden voor zoiets belachelijks als een studie kunstgeschiedenis, theologie of geschiedenis. Nog even afgezien van enkele recente cijfers over de arbeidsmarkt: je studie en later je loopbaan kun je niet naar enige tevredenheid vormen, als je niet ook ruimte geeft aan je individuele smaak en eigen kwaliteiten. Zeker, je hele leven werkzaam zijn bij hetzelfde bedrijf of in dezelfde sector wordt zeer zeldzaam, dus switchen is vaak niet eens een keuze maar noodzaak. Maar bedenk goed hoe je traject daarvoor eruit kan zien.

Worstelen

Voor je werkzame leven begint, worstel je je eerst vier jaar door een studie heen, waarvan je voor het einde van het eerste semester al doorhebt dat dit het niet voor je is. Je wordt er doodongelukkig van, je gaat je vervelen en je motivatie zakt richting nulpunt. Resultaat: vertraging of uitval in veel cases. En dan hebben we het nog niet eens over de kosten in het huidige leenstelsel. Stel dat je je papiertje haalt, dan heb je kans dat je gaat werken in de branche van je studie. Je opleiding vond je niks, dus grote kans dat het werkveld waarvoor je bent opgeleid, je ook niet zal bevallen. Goed, met genoeg inzet kun je vaak wel een switch maken en na enige tijd in een ander werkveld aan de slag. Maar het scenario is dan dus, dat je vanaf je 18^e tot laten we zeggen je 30^e jaar het grootste gedeelte van je dagen bezig bent met zaken waar je geen motivatie voor hebt. Dat is een deprimerende gedachte voor alle betrokken partijen. En misschien nog wel een effectiever recept voor het UWV middels burn-out etc. dan die zogenaamde ‘pretstudie’ waar je omgeving je voor waarschuwde.

Pretstudie

Dus, de volgende keer dat iemand weer eens begint over bijvoorbeeld ‘studie tot werkeloosheid’ of ‘pretstudie’, dan moet je toch eens nadenken als scholier of dat allemaal wel klopt en of je je door dergelijke aannames moet laten leiden. Om een eerder punt op te pakken: een van de studies met goede baangarantie is momenteel Theologie, overigens. Onder de academische studies met de minste kansen in 2014 bevinden zich Bedrijfskunde en Rechten by the way. Dat komt mede omdat er inmiddels als enkele tientallen jaren vele scholieren een verstandige keuze hebben gemaakt en er nu dus teveel bedrijfskundigen en juristen zijn. En dat idee van een pretstudie: menigeen die dat roept, zou zelf moeite hebben met precies die kennis die je bijvoorbeeld bij geschiedenis opdoet: overzicht creëren in grote hoeveelheden informatie, brononderzoek, schrijfvaardigheid etc. En menigeen wenste stiekem ook dat ze zelf hun hart hadden gevolgd toen ze 18 waren. Zoals die man ruim vijftien jaar geleden, toen ik nog volop bezig was met mijn studie.

Indiana Jones

Ik zie hem nog staan, de bedrijfsleider in het lokale onafhankelijke warenhuis waar ik een zomerbaantje had. Hij had me, op weg naar zijn kantoor, net gevraagd wat ik met de rest van mijn zomer zou doen. Nou, meewerken aan opgravingen in Griekenland en Turkije, want dat kon ik doen met mijn studie. Een mengeling van spijt, verlangen en verbazing trok direct over zijn gezicht. Enthousiast begon hij over de filmheld Indiana Jones: wat een geweldige avonturen zou ik beleven, hij had eigenlijk ook ooit archeologie willen studeren maar had toch maar wat verstandigs gekozen. Nu lijken de meeste opgravingen niet bepaald op de avonturen van Indiana Jones, maar zijn reactie is me altijd bijgebleven. En trouwens; zo’n reactie op mijn studie heb ik vaker meegemaakt, maar daarover meer in een ander blog.

Spijt

Of ik zelf spijt had van mijn studiekeuzes en elementen in mijn loopbaan, vroeg de dame ter afronding van het interview in het kader van het oriëntatietraject. Nee, zeker niet over de keuze voor Grieks en Latijn, een geweldige studie die ik niet had willen missen. Ik had er hoogstens eerder voor kunnen kiezen, omdat ik startte met een studie Nederlands. Die keuze kwam grotendeels voort uit het verlangen een midden te vinden tussen acceptatie (alfastudie, maar nog enigszins te begrijpen in een omgeving gevuld met betà’s) en eigen plezier. Voor de kerst van 1996 wist ik al dat ik de vier jaar niet vol ging maken, en ik switchte naar mijn eerste liefde; de oude talen. Later in mijn loopbaan heb ik er nog een schepje bovenop gedaan qua maatschappelijke onaanvaardbaarheid: een promotie bij Theologie en Godsdienstwetenschappen. Dan kun je het eigenlijk wel schudden voortaan op die verjaardagsfeestjes. Maar het heeft me precies gebracht waar ik naar op zoek was: uitdaging, plezier en een loopbaan waar ik blij mee ben. Niet zonder slag of stoot, want ik heb me vaak moeten verantwoorden en hard moeten werken om een plek te veroveren. Wie daar niet tegenop ziet, wacht in ieder geval de beloning, dat je hoogstwaarschijnlijk niet al vroeg in je professioneel leven zult denken: ‘had ik maar….’

Sta je dus als scholier voor een studiekeuze, of ben je na een eerste begin uitgevallen: wik, weeg, praat met mensen uit je beoogde werkveld en vergeet vooral niet je eigen ingevingen te volgen. En als je er niet uitkomt en je woont in Groningen, geef je dan op voor het Oriëntatietraject Noord, waar ze je helpen bij dit proces. Hard werken is niet erg en zelfs erg leuk: met lood in je schoenen hard studeren en werken is zonde!

Auteur: Marlies Schipperheijn, eigenaar Alfa@work